Pasze i ich pochodzenie

     W ekologicznej produkcji jaj dopuszcza się żywienie kur niosek paszami roślinnymi, mlekiem i produktami mlecznymi, rybami, mięczakami i skorupiakami, paszami mineralnymi oraz wybranymi dodatkami paszowymi (witaminowo-mineralnymi i innymi).

     Produkcja pasz roślinnych powinna być oparta na nawozach organicznych - z użyciem ro.lin odpornych na choroby i przy zachowaniu żyzności gleby w oparciu o płodozmian (przynajmniej czteroletni). Warto zaznaczyć, że gleby, woda i powietrze na terenie gospodarstw produkujących pasze na potrzeby ekologicznej produkcji jaj nie mogą wykazywać przekroczenia dopuszczalnych stężeń substancji szkodliwych. Przez ostatnie 3 lata na glebach tych nie stosowano niedozwolonych w produkcji ekologicznej nawozów mineralnych oraz środków ochrony roślin. Rośliny produkujące ziarno i nasiona nie mogą być modyfikowane genetycznie i muszą pochodzić z gospodarstw ekologicznych.

mieszanka pasz zbożowych

W mniej lub bardziej restrykcyjnych wymogach produkcji ekologicznej zakłada się w żywieniu stosowanie 70-80% składników z produkcji ekologicznej. Do zbożowych pasz roślinnych dopuszczonych w produkcji ekologicznej i nadaj ących się w żywieniu kur nie.nych zalicza się ziarno owsa, pszenicy, pszenżyta, orkiszu, prosa, sorga, ryżu i kukurydzy w postaci nierozdrobnionej. Ziarno owsa, pszenicy, jęczmienia, żyta, kukurydzy i ryżu w postaci rozdrobnionej. Rozdrobnienie oznacza płatkowanie (owies) i śrutowanie (ziarno pozostałych zbóż) oraz ryż w postaci nasion połamanych. Dopuszczone są również otręby oraz kiełki pszenicy, kukurydzy i ryżu, a ponadto gluten kukurydziany.

     Trzeba jednak pamiętać, że w warunkach krajowych kukurydza importowana, jak również importowany gluten kukurydziany nie będą miały zastosowania z uwagi na wyprodukowanie metodami inżynierii genetycznej. Dopuszczona do ekologicznego żywienia może być, więc tylko kukurydza krajowa lub inna o potwierdzonym pochodzeniu i wykluczeniu GMO oraz gluten pozyskiwany z niej jako produkt uboczny przy wyrobie skrobi.

     Z roślin oleistych dopuszcza się rozdrobnione nasiona rzepaku, soji prażonej i lnu, a ponadto nasiona słonecznika, bawełny i sezamu. Dopuszcza się również wytłoki rzepakowe i sojowe będące produktem ubocznym przy tłoczeniu oleju . z wykluczeniem ekstrakcji rozpuszczalnikami oraz użycia roślin genetycznie modyfikowanych. Użycie pełnotłustych nasion i wytłoków, z uwagi na znaczną pozostałość tłuszczu jest ograniczone z uwagi na wysoki poziom energii. Użyte w większej ilo.ci komponenty te zwiększają poziom energii w paszy dla niosek i niekorzystnie rozszerzają stosunek energii do aminokwasów. Z nasion roślin motylkowych dopuszcza się groch, bób, wykę, łubin i ciecierzycę, a z innych roślin - tapiokę (suszony maniok) oraz susze z traw, lucerny i koniczyny, plewy, suszone wodorosty, susze i wyciągi z ro.lin zielnych, susze z warzyw korzeniowych, przyprawy i zioła.

     Do produktów ubocznych przydatnych w ekologicznym żywieniu kur zalicza się melasę, wodorosty i susze z wytłoków jabłecznych oraz pomidorowych, białko izolowane z ziemniaków (pozyskane przy produkcji krochmalu). Warto zaznaczyć, że białko zawarte w paszach ro.linnych, w porównaniu z zapotrzebowaniem drobiu na metioninę w większo.ci zawiera niewystarczające ilości tego aminokwasu. Wszystkie wymienione pasze mogą być też skarmiane w postaci kiszonki wyprodukowanej we własnym gospodarstwie podobnie jako produkty uboczne i odpady ro.linne, tj. li.cie okopowych i odpadki warzyw. Użycie drożdży piwnych w ekologicznym żywieniu kur będzie wymagać udokumentowania

przykład paszy miałkiej sypkiej

ekologicznego procesu wyrobu i stosownej decyzji instytucji certyfikuj ącej. Znaczna zawartość białka i naturalnych witamin z grupy B stawia tę pasz ę jako ceny składnik mieszanek paszowych dla kur żywionych ekologicznie. Podobnie jak w przypadku większo.ci pasz dla drobiu zawarto.ć metioniny jest niewystarczaj ąca i proporcja metioniny do lizyny w tej paszy jest niekorzystna. Z pasz pochodzenia zwierzęcego dopuszczone i przydatne w ekologicznym żywieniu kur niosek jest mleko .wieże oraz jego przetwory, tj. proszek z mleka odtłuszczonego, z maślanki i z serwatki (zwykłej i pozbawionej laktozy), białko serwatki (ekstrahowane metodami fizycznymi), sproszkowana kazeina i laktoza.

     Drugą grupę stanowią ryby, tłuszcz rybny i tran (nierafinowany) i mączka rybna. Pasze te zawierają białko o zbilansowanej zawarto.ci niezbędnych aminokwasów, zasobne w metioninę i lizynę. Pasze pochodzenia mineralnego obejmują grupę .ródeł makroelementów dopuszczonych do stosowania w żywieniu zwierząt zgodnie z Rozporządzeniem Rady (WE) nr 1804/1999 z dnia 19 lipca 1999 r. Z dopuszczonych do stosowania w ekologicznym żywieniu kur nieśnych źródeł makroelementów przydatne są .ródła sodu (surowa sól kamienna, węglan i dwuwęglan sodowy oraz chlorek sodowy), .ródła wapnia (wapienne skorupy zwierząt morskich oraz węglan, mleczan i glukonian wapnia), oraz śródła fosforu (precypitowany, tj.wytrącony fosforan dwuwapniowy z ko.ci oraz odfluorowany fosforan jedno i dwuwapniowy). Pasze dla kur wykazują naturalną zawarto.ć magnezu, wystarczającą do pokrycia potrzeb na ten pierwiastek. W razie potrzeby uzupełnienia dopuszczone jest stosowanie tlenku, siarczanu, chlorku i węglanu magnezowego. Źródłem siarki w mieszance dla kur jest przede wszystkim zawartość w niej aminokwasów siarkowych. Wprowadzanie mineralnych źródeł siarki do paszy (dopuszczony siarczan sodowy) nie znajduje uzasadnienia. W chowie ekologicznym celowe jest udostępnienie kurom żwiru wapiennego, np. w osobnym karmniku. Żwir wapniowy pobrany i zgromadzony w żołądku mięśniowym kury może wzmocnić proces mechanicznego rozcierania osłon komórkowych paszy i polepszyć stopień udostępnienia zawartych w nich składników. Umożliwia też równomierne zaopatrzenie organizmu kury w wapń, szczególnie w okresie nocnego spoczynku. Najlepiej stosować go w mieszaninie ze żwirem kwarcowym.

     Do dodatków paszowych dopuszczonych w produkcji ekologicznej zalicza się mikroelementy, witaminy i prowitaminy, naturalne enzymy, naturalne mikroorganizmy (z wykluczeniem genetycznie modyfikowanych), lepiszcza i środki przeciwzbrylające. W przypadku sporządzania kiszonek przeznaczonych do ekologicznego żywienia dopuszcza się także kwa.ne konserwanty. W ekologicznych mieszankach paszowych istnieje natomiast zakaz stosowania dodatków syntetycznych, takich jak: barwniki, konserwanty, stymulatory wzrostu i środki pobudzające apetyt. Do żywienia ekologicznego dopuszczone są nieorganiczne związki pierwiastków śladowych, z których przydatne w żywieniu niosek są .ródła żelaza (węglan i siarczan żelazawy i tlenek żelazowy), śródła cynku (węglan, tlenek i siarczan cynku), .ródła manganu (węglan, tlenek i siarczan manganu), .ródła miedzi (tlenek i siarczan miedzi, zasadowy węglan miedzi), .ródła jodu (bezwodny i uwodniony jodan wapnia, jodek potasu), .ródła selenu (selenian i selenek sodu) i kobaltu (siarczan i zasadowy węglan kobaltawy). Warunkiem użycia syntetycznych witamin i prowitamin jako uzupełnienia pasz w żywieniu ekologicznym jest identyczność ich składu chemicznego z witaminami występującymi w paszach naturalnych. Te ostatnie, przy korzystaniu z wybiegu i dobranych pasz, są zresztą przyjmowane jako podstawowe źródło substancji biologicznie aktywnych w dawce pokarmowej.

Premiksy jodowe

     Należy założyć stosowanie uzupełniających ilości syntetycznych witamin, a w porze zimowej zwracać szczególną uwagę na witaminę A i D3. Wtedy to, bowiem zasoby karotenu w suszach z roślin zielonych uległy już czę.ciowemu rozkładowi (wit. A), a nikłe światło słoneczne nie generuje w skórze dostatecznych ilości witaminy D3 (synteza cholekalcyferolu z 7-dehydro-cholesterolu pod wpływem promieni ultrafioletowych). Również zasoby witaminy D2 (ergokalcyferolu) w paszach ro.linnych i D3 (cholekalcyferolu) i jego aktywnej formy (1,25-dwuhydroksy-cholekalcyferolu) w mleku i jego przetworach mogą być niewystarczające. Przy małym udziale mleka i jego przetworów w dawce pokarmowej oraz ograniczeniu pobierania drobnych bezkręgowców na wybiegu w porze zimowej - mogą powstać trudno.ci w zaopatrzeniu organizmu w dostateczne ilości witaminy B12. Witamina ta (cyjanokobalamina) występująca wyłącznie w paszach pochodzenia zwierzęcego może być jednak syntetyzowana przez mikroflorę przewodu pokarmowego kur pod warunkiem obecno.ci kobaltu w paszy.

Przykład premiksu kobaltowego

Pomiot kury jest wówczas zasobny w tę witaminę. Rozporządzenie Rady (EWG) nr 2092/91 z dnia 24 czerwca 1991 r. oraz Rozporz ądzenie Rady (WE) nr 1804/1999 z dnia 19 lipca 1999 r. nie okre.lają poziomu uzupełnienia paszy witaminami. Z ekologicznego punktu widzenia logiczny wydaje się wybór premiksów dostarczających ograniczone ilości witamin. Ilości te mogą nawiązywać do potrzeb witaminowych określonych w normach zapotrzebowania NRC (1994). Chcąc zintensyfikować produkcję jaj można też użyć premiksów o wysokiej zawartości witamin pod warunkiem, że w ich skład nie wchodzą substancje zabronione w ekologicznym żywieniu drobiu.

     Stosowanie krystalicznych aminokwasów w ekologicznym żywieniu drobiu jest obecnie dyskutowane w Europie. Warto wspomnieć, że w Rozporządzeniu Rady (EWG) nr 2092/91 z dnia 24 czerwca 1991r. i w Rozporządzeniu Rady (WE) nr 1804/1999 z dnia 19 lipca 1999 r. nie wspomniano o krystalicznych aminokwasach jako o uzupełnieniu pasz przeznaczonych do żywienia ekologicznego. Ogólny zakaz stosowania dodatków syntetycznych w produkcji metodami ekologicznymi nie jest precyzyjny. Dopuszcza się, bowiem syntetyczne witaminy o budowie identycznej z naturalnie występującymi w paszach. Można postawić tezę, że z uwagi na wymogi ochrony środowiska, chroniące glebę i wodę przed nadmiarem azotu wydalanego przez zwierzęta, uzasadnione staje się uzupełnienie mieszanki paszowej w krystaliczną metioninę i równoczesne obniżenie w niej poziomu białka. Zależności te obrazują zestawione dla porównania, przykładowe receptury ekologicznych mieszanek paszowych, proponowanych bez i z dodatkiem aminokwasu.

Premiksy selenowe

     W premiksach i mieszankach paszowych przeznaczonych do produkcji ekologicznej dopuszcza się stosowanie kopalnych minerałów jako substancji przeciwzbrylających. Są to dopuszczone do żywienia zwierząt sepiolit, bentonit, glinki kaolinitowe, wermikulit, perlit oraz krzemionka koloidalna. Substancje te są wymienione w europejskim (wiatowym) wykazie materiałów nadających się do żywienia zwierząt. Użycie konserwantów (zakwaszaczy) w produkcji ekologicznej ogranicza się wyłącznie do kiszonek i dotyczy kilku kwasów organicznych, tj. kwasu mrówkowego, octowego, mlekowego i propionowego. W skład kiszonek może też wejść sól kamienna, enzymy, drożdże, serwatka, cukier, śruta zbożowa, melasa oraz żywe bakterie kwasu mlekowego.