![]() |
Zając szarak. Powszechnie występujący w Polsce |
Zając szarak (łać. Lepus europaeus)jest naszym rodzimym gatunkiem, głównym przedstawicielem rodziny zającowatych na naszym terenie. Oprócz niego z na terenie polski z rodziny tej występują w środowisku naturalnym (choć mniej powszechnie) zając bielak i dziki królik. Zaznaczyć trzeba, że zając szarak jest tutaj gatunkiem najbardziej rozpowszechnionym.
Ile w Polsce jest zajęcy?
Liczebność zając w Polsce ulega ciągłym zmianom. Obecnie szacowana jest na około 600 tyś. i o ile nieco zwiększyła się ostatnimi laty, gdyż w 2006 roku szacowana była nawet poniżej 500 tyś, to i tak jest to ilość znacznie poniżej tej populacji jaka występowała w latach siedemdziesiątych w Polsce. Na początku lat siedemdziesiątych XX w szacowana tę liczebność na aż 3,2mln.
W tamtych czasach zając był bardzo cennym produktem eksportowym, gdyż odławiano je w bardzo dużych ilościach i eksportowano do krajów zachodnich, takich jak Francja, Belgia. Było to wówczas dobre źródło pozyskana cennych dewiz.
Spadek liczebności
W latach 90 XXw. nastąpił drastyczny spadek populacji zajęcy. Ilość szaraków w środowisku naturalnym spadła na tyle, że spotkanie go w polu podczas niedzielnych spacerów graniczyło z cudem. Ów spadek populacji był wynikiem nałożenia się wystąpienia szeregu niekorzystnych czynników jakie po kolei wystąpił w środowisku zająca.
Wirusowa krwotoczna choroba zajęcy EBHS
European Brown Hare Syndrom to ciężka choroba wirusowa. Choroba pierwszy raz stwierdzona została u królików. Pierwszy raz u zająca stwierdzona w latach osiemdziesiątych w Skandynawii szybko rozprzestrzeniła się na całą Europę. W Polsce pierwszy przypadek tej zakaźnej choroby stwierdzono u padłego zająca w 1992 roku.
Drapieżnictwo
Innym istotnym czynnikiem mający bezpośrednio wpływ na spadek populacji zajęcy jest drapieżnictwo. Zając jako niewielki roślinożerca o dużej możliwości rozrodczej stanowi ważne ogniowe w łańcuchu pokarmowym. Stanowi on pewną część diety praktycznie wszystkich drapieżników występujących w kraju. Zarówno tych latający, nie tylko jastrzębi czy orłów, ale też kruków, gawronów a nawet bocianów. Młode zajęczaki schowane gdzieś w wysokich trawach, zlokalizowane przez czujnego drapieżcę o sokolim oku stanowią bardzo łatwą zdobycz dla każdego skrzydlatego intruza. Zające też chętnie są chwytane przez wszelkie ssaki drapieżne ze szczególnym uwzględnieniem wałęsających się psów, czy kotów domowych wychodzących codziennie niewinnie na swoje krwawe łowy. Drapieżnikiem o największym wpływie na populację zająca jest zdecydowanie Lis rudy, choć ostatnimi laty pojawia mu się dość silna konkurencja w postaci zarówno coraz bardzi rozprzestrzeniającego się WIlka jak i inwazyjnych gatunków obcych do których zaliczają się jenot i szop pracz.
Wpływ lisa na populację zająca
Naturalnym wrogiem utrzymującym populację lisa "w ryzach" był wirus wścieklizny. Był on przyczyną dużej śmiertelności wśród tego gatunku. Jak wiadomo, wścieklizna jako choroba wirusowa stanowi również bardzo duże zagrożenie dla człowieka, dlatego w latach 90 rozpoczęto powszechne szczepienia lisów przeciw wściekliźnie. Na terenie całego kraju wykładane były (również rozrzucane z samolotów) kapsułki ze szczepionką przeciw wściekliźnie. Wdrożony program szczepień szybko przyniósł zamierzony efekt i wścieklizna została praktycznie wyparta ze środowiska. Natura jednak szybko zauważyła brakujący element i z tego powodu nastąpił drastyczny wzrost populacji lisa. Mówi się o 4-5 krotnym wzroście liczebności tego największego pogromcy zajęcy. Na skutek praktycznie w tym samym okresie nastąpił najbardziej znaczący regres populacji zajęcy, który trwa do dziś.
![]() |
Młody zając szarak. |
Wolierowa hodowla zajęcy
Natychmiast po stwierdzeniu tak drastycznego spadku liczebności zająca szarak, przystąpiono tworzenia planu odbudowy jego populacji. Rozpoczęto prowadzić zamknięte hodowle zajęcy w różnych systemach. Jak można wyczytać najlepsze efekty uzyskiwano w hodowlach wolierowych a także wolierowych półotwartych.
Woliery dla zajęcy budowane były na w postaci obszernych wygrodzeń o powierzchni od kilkuset metrów do kilku hektarów gdzie w warunkach praktycznie naturalnych utrzymywano zające. Gdzie zwierzęta te mają dostęp do pełnej bazy naturalnej karmy, mają ograniczony kontakt z człowiekiem a przede wszystkim mają do nich ograniczony dostęp drapieżniki. W tak stworzonych warunkach, hodowla szybko przynosi efekty gdyż samica zając rzuca kilka miotów w ciągu roku, co pozawala na osiągniecie dużego przyrostu rocznego zajęczaków. Ponadto tak utrzymywane zające stanowiły doskonały materiał do odbudowy populacji, gdyż nie są pozbawione naturalnego lęku przed człowiekiem. Są praktycznie zdziczałe.
Więcej o takiej hodowli poczytać można na stronie typowo o hodowli zajęcy: zajace.pl Tematyka hodowli zajęcy ale też i jego ochrony, polowań została dość dobrze opisana.
Czym żywi się zając?
Zając to gatunek typowo roślinożerny. Świadczy o tym choćby budowa anatomiczna: oczy szeroko rozstawiona dające szeroki kąt widzenia. Rodzaj uzębienia z charakterystycznym siekaczami a także stosunkowo krótki przewód pokarmowy. W jego diecie dominują przede wszystkim gatunki liściaste, trawy, pędy krzewów. Często zjada również igliwie z młodych drzewek liściastych a także chętnie skubie drzewka liściaste. Dlatego jego częsta obecność w sadach drzew owocowych jest zjawiskiem nieporządanym.